شنبه 14 بهمن، در سومین روز از دهه مبارک فجر، تالار امام بیمارستان امام خمینی دانشگاه علوم پزشکی تهران شاهد مراسم تجلیل از محققانی بود که نام ایران را به فهرست کشورهای پیشرو در مطالعات مرتبط با درمان ایدز، اضافه کرده‌اند. آیمود (IMOD)، نامی‌است که برای داروی «اختصاصا» ایرانی ضد ایدز انتخاب شده است.
در این مراسم، که با حضور دکتر کامران باقری لنکرانی، وزیر بهداشت و همتایان سابقش و جمعی دیگر از مسئولان نظام سلامت کشور برگزار شد، وزیر بهداشت، سخنان خود را با این جملات آغاز کرد: «ما اینجا می‌خواهیم در مورد بیماری حرف بزنیم که کابوس قرن نامیده می‌شود و تا کنون 25 میلیون نفر را به کام مرگ فرستاده است و هم‌اکنون حدود 40 میلیون نفر به آن مبتلا هستند.
دکتر لنکرانی با اشاره به اینکه این دارو حاصل تلاش 6 ساله یک تیم پزشکی از متخصصان علوم پایه و بالینی و همکاری 15 مرکز در کشور است، گفت: «در تحقیقات مربوطه، معلوم شد، پس از یک دوره درمانی 90 روزه، حتی 2 سال پس از قطع دارو، اثرات تقویت سیستم ایمنی توسط دارو باقی می‌ماند و این درحالی است که آیمود دارویی است که اساس گیاهی داشته و بر خلاف تمام داروهای قبلی عوارض مهمی‌ندارد.»
برنامه مبارزه با ایدز در ایران
لنکرانی با اشاره به اینکه ایران تنها کشور منطقه است که داروهای ایدز را رایگان در اختیار بیماران قرار می‌دهد، گفت: «مطالعات زیادی در دنیا در زمینه داروهای موثر بر بیماری ایدز انجام شده که نتایج دلگرم‌کننده‌ای نداشته، اما داروی جدید تولید شده در کشور با تقویت سیستم ایمنی و افزایش شمارش سلولهای CD4 بدن بیمار را در مقابل عوارض عفونت تقویت کرده و باعث عمر طولانی تری برای بیمار می‌شود.»
وزیر بهداشت گفت: «با وجود اینکه این داروی جدید درحال ثبت در اروپاست، برخی از کشورها خواستار استفاده از این دارو شده‌اند؛ چرا که این دارو می‌تواند به‌عنوان داروی همراه در کنار داروهای ضد ویروس ایدز، تحول مهمی‌در درمان بیماری ایدز بویژه در مرحله علامت دار شدن بیماری ایجاد کند و سالهای عمر طولانی‌تر و با کیفیت بالاتر برای بیماران ایجاد کند.»
2 برتری بزرگ آیمود
در ادامه این مراسم، دکتر رسول دیناروند، معاون غذا و داروی وزارت بهداشت، پشت تریبون قرار گرفت و به قول خودش «مواردی را که ضروری می‌دانست» متذکر شد.
دکتر دیناروند گفت: «استراتژی درمان بیماری ایدز در حال حاضر در دنیا روی استفاده از داروهای ضد ویروس متمرکز است و در سالهای اخیر چندین گروه از این داروها در دنیا عرضه شده که معمولا این داروها با قیمت بسیار زیادی وارد بازار دارویی می‌شوند. این درحالی است که اکثر بیماران مبتلا به ایدز در کشورهای جهان سومی‌زندگی می‌کنند که معمولا فقیر هستند.»
دکتر دیناروند در ادامه به درمان‌های ضد ویروسی و واکسن ایدز به عنوان استراتژی‌های کنترل بیماری ایدز در جهان اشاره کرد و گفت: «علی رغم تلاش‌های زیاد، هنوز در مورد این استراتژی‌ها، موفقیت زیادی به دست نیامده است.»
معاون غذا و داروی وزارت بهداشت به داروهای تقویت کننده سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به ایدز به عنوان استراتژی سوم اشاره کرد و ادامه داد: « امروزه به دلیل سختی مبارزه مستقیم با ویروس، توجه شرکت‌های داروسازی به سمت داروهایی معطوف شده که بتوانند، با تقویت سیستم ایمنی با بیماری را کنترل کنند. هم اکنون چندین دارو تقویت سیستم ایمنی بدن انسان توسط شرکت‌های بزرگ چند ملیتی داروسازی جهان تحت بررسی و تحقیق هستند و اولین دارویی که می‌توان گفت در این گروه از داروها مطرح شد، ولی متاسفانه به دلیل عوارض جانبی زیاد و شدید کنار گذاشته شد، اینترلوکین 2 بود.»
وی با بیان اینکه نکته جالب در مورد داروی ایرانی ضد ایدز، استفاده از همین استراتژی جدید درمان ایدز در جهان است، گفت: «اگر دارویی وجود داشته باشد که سلولهای دفاعی بدن فرد مبتلا به ایدز را که موسوم به سلولهای CD4 هستند و کمبود آنها در این بیماران، باعث ایجاد عوارض ایدز و مرگ و میر بیماران می‌شود، افزایش دهد، می‌تواند بیمار را از مرحله‌ای که به دلیل نقص ایمنی به شدت بی دفاع است، بیرون آورده و از عوارض و مرگ و میر بیماران مبتلا به ایدز پیشگیری کند،که این داروی جدید یا همان آیمود این قابلیت را دارد.»
مزیت ایرانی بودن
آنچه در مورد این دارو نکته حائز اهمیت محسوب می‌شود و همه مسئولان امر روی آن تاکید داشتند، توانمندی آیمود در افزایش تعداد سلولهای CD4 است.
اما اینکه چگونه آیمود باعث افزایش این سلول‌ها می‌شود، سوالی است که در حاشیه مراسم، دکتر دیناروند در مورد آن توضیح داد: «مطالعاتی در حال انجام است که علت این موضوع مشخص شود، ولی هنوز مکانیسم این اثر به طور کامل مشخص نشده است. پروژه مشترکی بین محققان ایرانی و سوئدی در حال انجام است و در طول 2- 3 هفته اخیر به سرنخ‌هایی رسیده‌اند که اگر تایید شود، یک اتفاق بسیار ارزشمند خواهد بود. چون اگر مکانیسم اثر یک دارو مشخص نشود، معمولا دفاع از آن دارو سخت می‌شود.»
یکی دیگر از نکات مهم در مورد داروی ایرانی ایدز یا همان آیمود، اساس گیاهی آن است. دکتر دیناروند در این باره گفت: «این دارو از سه گیاه و دو ماده شیمیایی که اثر آنها در تقویت سیستم ایمنی بدن به اثبات رسیده ساخته شده است. هم چنین گیاهان به کار رفته در این دارو پیش از این هم در طب سنتی ایران و جهان کاربرد داشته، اما تاثیر جدید آنها در این دارو برای نخستین بار شناخته شده است.»
هنوز امکان تولید انبوه را نداریم
اما تولید این دارو در ایران بر عهده کدام نهاد بوده و در کجا تولید شده است؟ دکتر دیناروند در این باره گفت: «این دارو با حمایت دفتر همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری و توسط شرکت پارس روس که محققان بسیاری در آن مشغول پژوهش هستند عرضه شده و در 5، 6 سال گذشته کارآزمایی‌های بالینی مختلف چند مرکز دانشگاهی و بیمارستانی بر روی این دارو صورت گرفته است. همچنین پرونده این دارو مدت 3 سال است که در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تحت بررسی بوده و 2 ماه پیش به تایید کمیسیون قانونی ساخت داروها در وزارت بهداشت رسیده است.»
دکتر دیناروند در پاسخ به این سوال که ما چقدر با تولید انبوه این دارو فاصله داریم نیز با اشاره به این که شرکت پارس روس یک شرکت تحقیقاتی بوده و فاقد امکانات لازم برای تولید انبوه این دارو است، گفت: «این شرکت در حال حاضر از امکانات مراکز دیگر مانند انستیتو پاستور ایران استفاده می‌کند و درباره تولید انبوه آن هم نهایتا خود شرکت پارس روس باید تصمیم گیری کند.»
